​Wat trekt mij toch zo aan in Depeche Mode? Dit heeft ongetwijfeld te maken met mijn jeugd. Ik luisterde toen vooral naar relipop. Deze artiesten hadden een positieve boodschap en een veelal voorspelbaar levensverhaal. Na hun bekering was zonde iets uit het donkere verleden. Toen ik de muziek van Depeche Mode voor het eerst hoorde viel me meteen op dat de band zonde juist niet onder het tapijt veegt.

"I would tell you about the things they put me through / The pain I've been subjected to / But the Lord himself would blush / The countless feasts laid at my feet / Forbidden fruits for me to eat / But I think your pulse would start to rush/ Now I'm not looking for absolution / Forgiveness for the things I do / But before you come to any conclusions / Try walking in my shoes"

Worstelen met geloof
Deze woorden raakten me, omdat ik constant op zoek was naar vergiffenis. Voor grote en kleine zondes, onhebbelijke gewoontes en slechte eigenschappen. Martin Gore schrijft in Walking in my shoes juist géén vergeving te willen voor de dingen uit het verleden die hij niet kan (of wil?) veranderen.
Dit was mijn eerste kennismaking met Depeche Mode, maar het hele euvre zit vol met verwijzingen naar geloof, religie en spiritualiteit. Denk alleen maar aan de grote hit Personal Jesus. Soms is er sarcasme, soms ongeloof, maar God (in welke vorm ook) is nooit ver weg. Een van de bekendere album van de band is Songs of Faith and Devotion. Fans noemen zich daarom ook wel 'devotees'. Dit  album predikt zowel voor als tegen geloof. En dan is er ook nog het album Playing the Angel uit 2005, met hierop onder andere The Sinner in Me. Hierin beschrijft Gore opnieuw openhartig waarin hij tekortschiet.

"I'll never be a saint / That's not a picture that your memory paints / Not renowned for my patience / I'm not renowned for my restraint / But you're always around / You can always be found / To pick me up when I'm on the ground"

De verleiding en de keerzijde
Depeche Mode toont in mijn ogen altijd een worsteling met God en de aard van de muzikanten (en de mens?). Seksualiteit en verslaving lijken hierbij de belangrijkste thema's. Heel logisch voor wie weet dat Dave Gahan in 1994 bijna stierf aan een overdosis. Verleiding is nooit ver weg en wordt lang niet altijd weerstaan. Hier koketteert de band niet mee, maar het wordt ook niet gladgestreken. Het is er en mag benoemd worden. Zoals in Never let me Down Again, wat volgens mij over verslaving gaat. De verslaving  is fijn en vertrouwd, maar de keerzijde is altijd dichtbij.

"I'm taking a ride / With my best friend / I hope he never lets me down again / Promises me I'm safe as houses / As long as I remember who's wearing the trousers / I hope he never lets me down again" 

Een ander nummer waarin Depeche Mode begrip toont voor 'zonde' is Little 15. Wie dit oppervlakkig beluistert, kan denken dat het gaat over het verlangen van een man naar een vijtienjarig meisje. Lees je de tekst goed, dan zie je dat het juist gaat over een volwassen vrouw, met gevoelens voor een tiener.

"Little 15 / You help her forget /  The world outside / You're not part of it yet / And if you could drive / You could drive her away / To a happier place / To a happier day
 
She knows your mind / Is not yet in league / With the rest of the world / And it's little intrigues
 
Little 15 / Why does she have to defend / Her feelings inside / Why pretend
 
She wants to see with your eyes / She wants to smile with your smile / She wants a nice surprise /  Every once in a while"
 
Schrijver Martin Gore toont duidelijk begrip voor de vrouwfiguur, die in de jongen een manier zoekt om te ontsnappen aan een mislukt leven.
 
Eerlijk duurt het langst?
Onze zondes maken ons menselijk, lijkt Depeche Mode te willen zeggen en daar kan ik mij wel in vinden. Altijd eerlijk zijn brengt je zelfs in de problemen volgens het nummer Policy of Truth. Gaat dit over de gewoonte van Dave Gahan om net iets te eerlijk te zijn in interviews? De boodschap lijkt in ieder geval: eerlijkheid is niet altijd de beste keuze. Dat is dan weer een heel eerlijk verhaal.
​
"Now you're standing there tongue tied / You'd better learn your lesson well / Hide what you have to hide / And tell what you have to tell / You'll see your problems multiplied / If you continually decide / To faithfully pursue / The policy of truth
Never again / Is what you swore / The time before"
 
ps. Ik zou hier werkelijk een boekwerk over kunnen schrijven, maar heb me bewust beperkt. Voor wie interesse heeft, in het werk van Dave Gahan met Soulsavers laat hij zich nog meer van zijn zoekende kant zien.

In 1963 was de BBC op zoek naar een nieuwe kijkcijfer hit. Dit televisie programma moest leerzaam zijn en geschikt voor jong en oud.. Doctor Who was geboren. Deze sciencefiction show draait om The Doctor, een buitenaardse reiziger van de planeet Gallifrey. Als Time Lord kan hij niet alleen door de ruimte, maar ook door de tijd reizen. Deze macht geeft hem grote verantwoordelijkheid. De aarde heeft een bijzonder plekje in zijn (twee) harten en hij verklaart zichzelf de persoonlijke beschermer van de mensheid. Voor het jonge publiek was, en is, Doctor Who onder meer leerzaam omdat allerlei bijzondere historische gebeurtenissen de revue passeren. Recentelijk bijvoorbeeld de uitbarsting van de Vesuvius, en diverse momenten tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Doctor ontmoet ook vele historische figuren, zoals Churchill, queen Victoria, Shakespeare, Charles Dickens en Vincent van Gogh e.v.a. 

Doctor Who is echter niet alleen geschikt voor een geschiedenisles. Boven alles gaat de serie namelijk over de essentie van het leven en over goed en kwaad. De Doctor heeft de macht om de wereld te veranderen, maar hoever mag je hierin ethisch gezien gaan? De eerste aflevering van seizoen 9 zette dit vraagstuk op scherp als de Doctor een jongetje probeert te redden. Wanneer hij naar zijn naam vraagt realiseert de Doctor zich dat dit kind ooit zijn aartsvijand zal worden. Wat moet hij doen? Tijdens de aflevering ziet de kijker een stukje uit een oude Doctor Who aflevering, waarin de Doctor zelf het dilemma schetst:

“Listen, if someone who knew the future pointed out a child to you and told you that that child would grow up totally evil, to be a ruthless dictator who would destroy millions of lives, could you then kill that child?” – The Doctor, Genesis Of The Daleks

Popcultuur en zingeving zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Alle grote verhalen gaan over thema's die al sinds het bestaan van de mensheid voorkomen in mystiek en religie. De strijd van de held, de zoektocht naar de zin van het bestaan, liefde, zelfopoffering. Op die manier geven boeken, films en series allemaal hun eigen antwoord op de grote vragen. Ik bespreek wat deze antwoorden (kunnen) zijn.

Constantine (film, 2005) 
Constantine is een film uit 2005, gebaseerd op de Hellblazer comics van uitgeverij Vertigo. In dit artikel bespreek ik alleen de film met Keanu Reeves als exorcist John Constantine. Het plot is onderaan dit artikel te vinden.

De religieuze wereld van Constantine speelt overduidelijk leentjebuur bij de Bijbel. Er wordt vooral veel gespeeld met katholieke symbolen en dogma's, zoals het exorcisme. Een groot verschil doet zich echter ook meteen voor. In de katholieke kerk mag een groot exorcisme namelijk alleen uitgevoerd worden door een priester, terwijl Constantine niet eens een gelovige te noemen is. Andere katholieke sacramentalia die in de film voorkomen zijn wijwater (holy water) en het zegenen van objecten (wapens)

Constantine
De held van deze (horror)film is Constantine. Zijn initialen J.C. zijn wellicht een knipoog naar Jezus Christus. In tegenstelling tot Jezus is Constantine echter een absolute antiheld. Al sinds zijn kindertijd kan hij de spirituele wereld in de vorm van demonen en engelen zien. Dit drijft hem zo tot wanhoop dat hij op zijn vijftiende zelfmoord pleegt. In de wereld van Constantine betekent dat hij per definitie in de hel komt. Dit is afgeleid van Augustinus en Thomas Aquina, die meenden dat zelfmoord eigenlijk de ergste vorm van moord is. Een overtreding dus van de tien geboden. Dit is echter niet bijbels, omdat hierin telkens naar voren komt dat geloof de betekenis van zonden betekent (genade). Constantine wordt gereanimeerd, maar is twee minuten dood geweest. Zijn tijd in de hel heeft hem voor altijd getekend, hij is verbitterd en cynisch. Zijn levenswerk vanaf dat moment is het bestrijden van het kwaad, om zo een plaats in de hemel te verdienen. Hij weet echter dat dit hem niet gaat helpen. Gabriel vertelt Constantine wat God van hem wil: "The usual. Self-sacrifice. Belief." Zelf zegt hij tegen een demon dat hij vergeving nodig heeft. "By the way... you have to *ask* for absolution to be forgiven... asshole." Hij weet dus hoe het zit, maar lijkt door zijn ervaringen niet meer in staat tot geloof. "You don't believe, you know."
Zijn kwaadheid op God helpt ook niet.

Als hij te horen krijgt dat hij een vergevorderde vorm van longkanker heeft weet kettingroker Constantine dat zijn dagen geteld zijn. Hij zal moeten veranderen en vecht niet alleen tegen demonen in de buitenwereld, maar ook binnenin zichzelf. In de film lijkt de dood (zoals ook in mystiek en religie) een transformatie, een overgang naar iets nieuws/beters.

Er zijn verschillende personages die zowel in de Bijbel als in de Koran voorkomen. Een daarvan is Jozef/Youssef, de zoon van Jakob/Jakoeb. Dit betekent echter niet dat zij inwisselbaar zijn. Wat zijn de verschillen en de gelijkenissen tussen Jozef en Youssef?

Zowel in de Bijbel als de Koran wordt het verhaal van Jozef/Youssef in zijn geheel vertelt. Dit is uniek in de Koran. (Speelman, G & Steenbrink, K. pg. 10) “De Koran is … voor vrijwel alle moslims in eerste instantie een gebedenboek, en pas daarna een wetboek met voorschriften of een vertelboek met verhalen.”  Verhalen zijn in de Koran meestal verspreid over meerdere Soera’s (hoofdstukken). Het verhaal van Youssef beslaat de echter de gehele twaalfde Soera. In de Bijbel is het verhaal van Jozef chronologisch in Genesis geplaatst, de stamboom is hierbij leidend.

Lievelingetje en dromer
Alleen de Bijbel leidt het verhaal in door uit te leggen dat Jozef de lieveling van zijn vader Jakob is. Ook wordt alleen hier de veelkleurige mantel genoemd die Jozef van zijn vader krijgt. Hierop heeft Jozef twee dromen, waarvan er 1 in zowel de Bijbel als Koran voorkomt. Jozef droomt dat de zon, de maan en elf sterren voor hem neerbuigen. In de Koran adviseert zijn vader Jakoeb om de droom niet met zijn broers te delen om jaloezie te voorkomen. In de Bijbel is dit niet geval en zorgen de dromen inderdaad voor afgunst. Ook doorziet Jakoeb in de Koran het feit dat Youssef dromen uit kan leggen. Het lijkt erop alsof de Koran hierbij qua vertelstijl alvast hint naar wat gaat komen.

Bezoek een willekeurige Xenos, Action of Intratuin en je kunt er niet omheen. Boeddhabeelden zijn populair als decoratieartikel. “Ze zijn de tuinkabouters van de 21ste eeuw, aldus cabaretier en columnist Thomas van Luyn.” (Vriesema, 2014) Hiermee suggereert hij dat de beelden niet of nauwelijks spirituele waarde vertegenwoordigen. Klopt dit echter wel? In dit essay probeer ik de Boeddha ‘trend’ te duiden.

Dat Boeddhabeelden enorm populair zijn bleek ook uit onderzoek in opdracht van de boeddhistische Omroep Stichting (BOS). (NIPO, 2010) Uit deze enquête, die in 2009 door meer dan 4000 Nederlanders werd ingevuld, bleek dat ongeveer drie miljoen Nederlanders minimaal één Boeddhabeeld in bezit hebben. Recentere cijfers zijn niet bekend, maar dit aantal is zeker gegroeid. In dit essay ga ik dieper op deze trend in, door concreet de volgende vragen te stellen. Hoe is het boeddhisme in Nederland terecht gekomen? Wat betekent het Boeddhabeeld voor Nederlanders?

Het Boeddhisme in Nederland 

Hoewel (christelijke) individuen zich al eerder in het boeddhisme verdiepten schoot de religie eigenlijk pas wortel in ons land na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog was ons land namelijk geïsoleerd geweest, daarbij viel China in 1950 Tibet binnen. Dit zorgde ervoor dat het Tibetaanse boeddhisme zich door vluchtelingen sneller verspreidde. (Handboek van de Wereldgodsdiensten, 2006, pp. 212,213) Een belangrijk figuur in de verspreiding van het boeddhisme in het westen was de Japanse zenmeester Teitaro Suzuki (1870-1966). Hij schreef over het boeddhisme in het Engels en had hiermee grote invloed.

Jaren zestig: Een Nederlandse vorm van boeddhisme

Dit gebeurde dus na 1950, maar ..”met name sinds de jaren zestig ontstaat een Nederlandse vorm van het boeddhisme. Het is niet langer een bron voor herziening van westerse cultuur of religie, maar een eigen religieuze traditie”. (Poorthuis & Salemink, 2009, p. 327) Naast de Nederlandse Buddhistische Vriendenkring, die al in 1949 opgericht werd, ontstonden nu verschillende boeddhistische bladen. In vind het persoonlijk veelzeggend dat het boeddhisme vooral populairder werd vanaf de jaren zestig. Toen vond in Nederland namelijk de ontzuiling plaats en ‘begon’ de ontkerkelijking. Het is te kort door de bocht om te zeggen dat het boeddhisme voor religieuze mensen een alternatief was voor het traditionele christendom. Dit lijkt echter wel een rol te hebben gespeeld. (Vriesema, 2014)“Volgens Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische religies aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, hebben de Boeddhabeelden meer gemeen met de heilige-hartbeelden die tot ver in de twintigste eeuw veel katholieke huiskamers opsierden. Rond die beeldjes ontstonden „gewijde tafereeltjes”, zegt Van der Velde, „met een kaarsje ernaast, een fotootje, een bloempje”. De kerken stroomden leeg, de heilige-hartbeelden verdwenen uit de huiskamers. „Ze werden als te religieus en dogmatisch ervaren”, zegt Van der Velde. Boeddha springt volgens hem in dat vacuüm. „Een figuur zonder de dogmatische lading van het christendom.” Maar, heel belangrijk, zegt hij: „We zien Boeddha ergens wél als een gewijd figuur.” Een verlichte geest, stichter van een diepgaande leer.”